Ptak miesiąca
2021-06-11
Kos i szpak - ptaki czerwca
|
Kos i szpak. Dlaczego poświęcony jest im wspólny tekst, zapyta ktoś, przecież te ptaki należą do osobnych rodzin? To prawda, żyją u nas ptaki bliżej spokrewnione z kosem niż szpak, więc skąd to zestawienie?
Kos należy do rodziny drozdowatych i bliższym krewniakiem jest mu drozd śpiewak, kwiczoł czy rudzik. Szpak natomiast to przedstawiciel rodziny szpakowatych. Jest jedynym gatunkiem lęgowym
z tej rodziny w Polsce. Lęgowym to znaczy takim, który latem łączy się u nas w pary, buduje gniazdo, składa w nim jaja i wychowuje pisklęta. Od czasu do czasu zalatuje do nas jego krewniak z południa Europy, o wdzięcznej nazwie - pasterz różowy, ale on nie wyprowadza u nas potomstwa.
|
|
| Szpak - fot. Michael Finn |
Piszemy o kosie i szpaku razem, ponieważ oba te pospolite gatunki, które często spotykamy w sąsiedztwie naszych domów, parków i ogródków, bywają mylone przez mniej doświadczonych obserwatorów. Warto więc przyjrzeć się im bliżej. Poza podobną wielkością zauważymy więcej różnic niż podobieństw.
|
Kos,
ptak kiedyś związany z lasami liściastymi, dziś świetnie się czuje w zieleni miejskiej. Kosy leśne nadal pozostają dość płochliwe i wierne są swoim zwyczajom wędrownym – na zimę odlatują w cieplejsze rejony Europy. Te które „zdobyły” miasto, dobrze sobie w nim radzą nawet zimą. Rezygnują więc z odlotów na południe, korzystając z tego, że zimę łatwiej im tu przetrwać niż ich leśnym pobratymcom. To o tej części kosów, jako o pozostających coraz częściej na zimę, piszemy w dziale „Wędrówki ptaków”. Podobnie zachowują się też szpaki osiadłe w miastach. |
|
|
Kos, dorosły samiec - fot. Ken Kinsella |
|
Kos przez cały rok wygląda tak samo, nie zmienia koloru piór na wiosnę, ale samica i samiec różnią się ubarwieniem. Samiec kosa jest czarny. Łatwo go poznać po żółtym lub pomarańczowożółtym dziobie i żółtej powiece otaczającej oko. Bardzo zwraca to uwagę na tle czarnego upierzenia. Samica kosa jest natomiast ciemnobrązowa. Zarówno u niej, jak i u młodego kosa dziób i powieka oka nie są tak kontrastowo żółto ubarwione. |
|
Młody kos fot. Halina Szczepaniec |
|
Szpaki natomiast przeciwnie – samiec i samica nie różnią się między sobą wyglądem, ale za to zmieniają szatę jesienią i wiosną. Szpak jest ciut mniejszy od kosa, co zauważa dopiero oko bardziej wprawnego obserwatora. Ma też krótszy ogon niż kos. Wiosną, w szacie godowej, szpak jest lśniąco czarny, mieni się w słońcu kolorami zieleni i foletu. Dziób dłuższy i ostrzejszy niż u kosa ma także w kolorze żółtym. Jesienią i zimą natomiast jego pióra nie lśnią już taki tęczowym blaskiem, a na upierzeniu widoczne są białe kropki. Dziób staje się wtedy ciemniejszy. |
|
Szpak w szacie godowej - fot. Paweł Wacławik |
|
Kos i szpak zachowują się też inaczej. Oba gatunki co prawda szukają pożywienia (żerują) na ziemi, myszkując po trawnikach. Ale szpak porusza się zwykle chodząc, natomiast kos lubi skakać. Zimą oba ptaki korzystają zwykle z karmy wyłożonej nisko, pod karmnikiem. Warto o tym pamiętać wykładając dla nich pokarm. |
|
|
Szpaki żerujące na trawniku - fot. Stanisław Stefaniak |
|
W innych miejscach kos i szpak zakładają gniazda. Szpak jest dziuplakiem, to znaczy zamieszkuje dziuple lub skrzynki lęgowe dla ptaków. Kos natomiast wciska swoje gniazdo, uwite w kształcie koszyka z traw i liści, między rozgałęzienia drzew i krzewów. Nie korzysta z wywieszonych budek lęgowych. |
|
|
Szpak wykorzystuje budki lęgowe - fot. Paweł Wacławik |
|
I jeszcze jedna różnica. Szpak lubi towarzystwo swoich pobratymców. Od sierpnia szpaki gromadzą się na nocleg w wielkie stada, które poruszają się zwartą i zwrotną chmarą, niczym szybka chmura dymu. Kos lubi poruszać się w pojedynkę. |
|
Chmara szpacza - fot. Paweł Wacławik |
(tekst: HR)